Kalendarium

Najstarsze ślady pobytu człowieka na terenie miasta pochodzą z okresu schyłkowego paleolitu i mezolitu, a więc do XI-IX tysiąclecia p.n.e. W trakcie przeprowadzonych tu w latach 1927 i 1929 badań zebrano liczny materiał krzemienny, m.in.: nożyk, skrobacze wiórowe, rdzenie, okrzeski, rozcieracz krzemienny oraz ułamek sita glinianego.

  • Rok 1411
    Pierwsza informacja o Działoszynie mówiąca o istnieniu parafii.
  • Rok 1412
    W dokumentach Działoszyn występuje jako miasto „oppidum Dzalosin”, co świadczy o jego starszej, przynajmniej trzynastowiecznej metryce. Swą nazwę miasto wzięło od rycerza pieczętującego się herbem Działosza. Jako miasto z przyległościami obejmującymi kilkanaście mil kwadratowych był w posiadaniu Jana zwanego Hińczą z Rogowa. Działoszyn na prawie Niemieckim posiadał własny samorząd, herb i pieczęć.
  • Wiek XV
    Na terenie gminy Działoszyn znajdowało się 6 miejscowości: Działoszyn oraz wsie: Bobrowniki, Lisowice, Raciszyn, Szczyty i Trębaczew.
  • Rok 1464
    Poznajemy pierwszego działoszyńskiego urzędnika – wójta Mikołaja.
  • ~ Rok 1474
    Właścicielami Działoszyna są Dorota, wdowa po Hińczy i Piotr Myszkowski.
  • Rok 1487
    Właścicielami miasta zostają bracia Hieronim, Jan i Jakub z Kobylan.
  • Rok 1498
    Wyłącznym właścicielem Działoszyna oraz m.in. Trębaczewa, Raciszyna, Szczytów zostaje Jakub Kobylański h. Łodzia.
  • I połowa XVI wieku
    Właścicielami miasta byli: kasztelan rozpierski Mikołaj Kobylański, jego żona Anna z Pilczy oraz ich synowie Jan i Krzysztof.
  • Rok 1502
    Król Aleksander Jagiellończyk nadaje miastu przywilej na dwa jarmarki: na św. Magdalenę i św. Franciszka oraz targi w każda środę.
  • Rok 1508
    Znany jest dokument mówiący o tym, że Jan wójt z Działoszyna i Szczytów sprzedał wójtostwo w Działoszynie za 30 grzywien szlachcicowi Jakubowi Wiewiórkowskiemu.
  • Rok 1511
    Działoszyn jest najrozleglejszą miejscowością w powiecie wieluńskim rozciągającą się na 51 łanach należących do mieszczan, ponadto do wójta należało 6, a do plebana 3 łany.
  • Rok 1515
    Jakub Kobylański funduje pierwszą księgę miejską, która wymienia pierwszego burmistrza, którym jest Wojciech Sikora.
  • Rok 1518
    Rozwija się gospodarka folwarczna. Przyczyną powstawania folwarków było zjawisko załamywania się wzrostu dochodów szlacheckich u schyłku średniowiecza. Sejmik ziemi wieluńskiej wydał ustawę o obowiązku odrabiania przez kmieci z dóbr prywatnych i królewskich jednego dnia pańszczyzny w tygodniu. Chłop nie mógł bez zgody pana opuszczać rodzinnej wsi, nie mógł odwoływać się od jego wyroków. Z zapisów w księgach miejskich Działoszyna można stwierdzić, że chłopi ze wsi klucza działoszyńskiego byli także właścicielami domów i gruntów leżących w mieście, jednakże nabywali je tylko do drugiej połowy XVI wieku, później pojawiają się już tylko akty sprzedaży nieruchomości do nich należących:

„…pracowity Mikołaj Będka z Lisowic… zeznał, iż dom swój własny, który był kupił u Stanisława Kiełbaski, mieszczanina działoskiego… przedał sławetnemu Błażejowi Dybie, rodem z Wieruszowa”, „…uczciwy Bartosz Kempa z Trębaczewa, jako stryj i opiekun własny pozostałej sieroty na imię Doroty Mindówki i po nieboszczyku Marcinie Bednarczyku… iż dobra po tym Marcinie Bednarczyku pozostałe, to jest dom… także ogrody dwa do tego domu należącymi… także i z stodółką…przedali sławetnemu Adamowi Grzeciaszkowi, mieszczaninowi działoskiemu”. I jeszcze jeden zapis: „…pracowity Maciej Wróbel z Trębaczewa zeznał, że dom swój w Działoszynie… i z ogrodem, a który był kupił u Marcina i Adama Kopałki… przedał pracowitemu Olbrychtowi Wróblikowi, synowi swemu a mieszczaninowi działoskiemu, za sumę gotowych pieniędzy 7 grzywien„.

  • Rok 1520
    Istnieją folwarki w Trębaczewie i Raciszynie.
  • Rok 1525
    Król Zygmunt I zmienia terminy jarmarków w Działosznie na 25 marca i 27 września.
  • Rok 1529
    Według danych z tego roku we wioskach były młyny królewskie z czego jeden sołtysi oraz karczma, kowal i rybak. Wsie posiadały własny samorząd, na czele którego stał sołtys.
  • Rok 1536
    Dla lepszego zarządzania dobrami wzniesiono magnacką siedzibę właścicieli, czyli rozpoczęto budowę pałacu.
  • Rok 1563
    Podatek od rzemiosła płaciły zaledwie 4 osoby.
  • Rok 1566
    Po śmierci Krzysztofa Kobylańskiego dobra działoszyńskie odziedziczyły jego siostry: Jadwiga żona Jana Lubnickiego, Anna żona Stanisława Spinka, Dorota żona Jana Latalskiego oraz Andrzej, Jan i Anna – dzieci nieżyjącej Barbary z Kobylańskich, żony Alberta Męcińskiego.
  • Rok 1567
    Król Zygmunt August potwierdza poprzedni przywilej na jarmarki i targi.
  • Rok 1590
    W wyniku dalszego podziału właścicielem Działoszyna został Andrzej z Kurozwęk Męciński.
  • Rok 1655
    Wojska szwedzkie gen Burcharda Mullera niszczą miasto.
  • Rok 1673
    Miasto posiada 50 domów zamieszkałych przez 479 mieszkańców, którzy w większości trudnili się uprawą roli. Na skutek ucisku stosowanego przez właścicieli, Działoszyn wyludniał się, bowiem mieszczanie stosując opór przeciw temu uciskowi opuszczali miasto.
  • Rok 1727
    Felicjanna Męcińska funduje kolejną księgę miejską.
  • Rok 1760
    Rozpoczęto budowę synagogi.
  • Rok 1768
    W lustracja grobli i mostów w Polsce wymienia się most na Warcie długości 200 i szerokości 6 łokci.
  • Rok 1787
    Męcińscy fundują kościół parafialny.
  • Rok 1790
    W Działoszynie istniały: 2 karczmy, 2 młyny, 1 browar.
  • Rok 1791
    W Działoszynie są 134 domy.
  • II połowa XVIII wieku
    Męcińscy przebudowują pałac, ogród, zakładają winnicę.
  • Styczeń 1793
    W wyniku II rozbioru Polski, Działoszyn na kilkanaście lat dostaje się pod panowanie pruskie. Dzięki przeprowadzonej ankiety wiadomo, że Działoszyn liczy 1294 mieszkańców i 142 domy, w tym 16 murowanych i 126 drewnianych krytych gontem, dachówką lub słomą. W tym samym czasie Wieluń posiadał 16 domów murowanych, Kępno 14, Sieradz i Pajęczno po 1. Ulice nie były brukowane. Drewniana zabudowa stwarzała niebezpieczeństwo pożarów, wobec czego stodoły rolnicy ustawiali na zewnątrz miasta. Burmistrzem był Łukasz Kuzowski, radnymi: Jan Kutzowski, Jan Kublewski, Jan Lewandowski, Jakub Godzolski. W tym czasie Działoszyn, w porównaniu do innych, był miastem dużym: Działoszyn: 1294 mieszkańców; Częstochowa: 1474; Łódź: 191; Pajęczno: 642; Praszka: 774; Sieradz: 1234; Wieluń: 905. W wodę mieszkańcy Działoszyna zaopatrywali się w 16 studniach publicznych i 5 prywatnych. Były dwa szpitale – pełniły często domy opieki lub przytułki. Jeden dla chrześcijan na 6 osób, drugi dla 12 żydów. Opieką sprawował jeden lekarz i dwóch chirurgów. Dwa niewielkie pomieszczenia przeznaczone były na więzienie. Dwie gorzelnie i jeden browar wydzierżawione katolikom należały do właściciela Męcińskiego. Według obowiązującego prawa propinacji chłopi z podległych wsi: Trębaczew, Rzciszyn, Szczyty, Niwiska, Bobrowniki i Kamion byli zobowiązani do zaopatrywania się w piwo i wódkę z tych gorzelni i browaru. W mieście zbudowano odwach, lecz z powodu jego niewykorzystywania, przeznaczono go na siedzibę szkoły elementarnej. Szkoła utrzymywana była ze składek rodziców. Obejmowała dzieci mieszczan i chłopów z okolicznych wiosek.
  • 2 Październik 1803
    Wielki pożar niszczy niemal całe miasto wraz ze zbudowanym niedawno kościołem.
  • Rok 1804
    Dobra działoszyńskie stają się własnością Myszkowskich.
  • Rok 1807
    Działoszyn wchodzi do Księstwa Warszawskiego.
  • 3/4 Lipiec 1810
    Kolejny wielki pożar. Działoszyn liczy 4500 osób. Miasto odbudowuje się po raz kolejny wg. planu Schneidera. Otrzymuje regularną siatkę ulic z dwoma rynkami. Do zwalczania pożarów zakupiono sikawkę wozową, wóz z beczką na wodę i pompę.
  • Rok 1815
    Początek panowania rosyjskiego na okres 100 lat.
  • Rok 1818
    Na gruntach należących do proboszcza działoszyńskiego osiadło 8 chłopów. Użytkowali łącznie ponad 260 mórg ziemi. Gospodarstwa były duże – 27-30 mórg. Do prac polowych używano koni lub wołów. Hodowano krowy, świnie, owce. Każdy chłop zobowiązany był do odrabiania dla probostwa pańszczyzny ręcznej w wymiarze po 3 dni w tygodniu sprzężajem po 2 dni. Płacili także podatki rządowe.
  • Rok 1820
    Rząd Królestwa Polskiego rozpisał ankietę. Jej wynikiem jest kolejny opis Działoszyna. W mieście jest 244 domów z czego 72 było murowanych, a drewnianych 172. Miasto w całości nie brukowane. Były dwa jarmarki. Targi tygodniowe odbywały się w niedzielę. Liczba ludności wynosiła 2079, z czego chrześcijan 784, Żydów 1295. Ogólny obszar gruntów wynosił 980 mórg – całkowicie piaski.
  • Rok 1825
    Burmistrzem Działoszyna był Jan Zawadzki. Będące w okolicy większe miejscowości oraz powstałe nowe wsie liczące po kilka domów pozostawały własnością rządową.

    • Bobrowniki – 40 budynków; 238 mieszkańców
    • Działoszyn – 259 budynków; 1980 mieszkańców
    • Działoszyn folwark – 8 budynków; 55 mieszkańców
    • Draby (Drabiki) – 10 budynków; 62 mieszkańców
    • Gligi – 7 budynków; 33 mieszkańców
    • Kabały (Kabała) – 5 budynków; 31 mieszkańców
    • Lisowice wieś i kol. – 29 budynków; 280 mieszkańców
    • Dziadaki – 11 budynków; 41 mieszkańców
    • Niwiska Dolne i Górne – 18 budynków; 137 mieszkańców
    • Patoki – 6 budynków; 36 mieszkańców
    • Raciszyn – 31 budynków; 172 mieszkańców
    • Sadowiec – 1 budynek; 10 mieszkańców
    • Sesów (Sędowy) – 5 budynków; 26 mieszkańców
    • Szczepany – 8 budynków; 37 mieszkańców
    • Szczyty – 30 budynków; 346 mieszkańców
    • Trębaczew – 66 budynków; 638 mieszkańców
    • Węże – 4 budynki; 19 mieszkańców
    • Tasarze – 4 budynki; 13 mieszkańców
    • Zalesiaki – 9 budynków; 77 mieszkańców
  • 31 Maj 1833
    Przeprowadzono składkę wśród mieszkańców Działoszyna z przeznaczeniem na „koszt reperacji kościoła parafialnego”.
  • 7 Czerwiec 1846
    Ukaz carski zapewnił chłopom nieusuwalność z gruntu i zakazywał powiększania folwarków kosztem ról chłopskich. Dziedzice nie mogli zmniejszać gospodarstw chłopskich, ani podwyższać ich powinności. Ukaz dotyczył wyłącznie gospodarzy posiadających przynajmniej 3 morgi (około 1,7 ha ziemi), nie obejmował biedoty. Umocnił prawa chłopów do ziemi, lecz w pełni ich nie zadowalał.
  • Rok 1852
    Okolice nawiedza epidemia cholery. Zmarł także proboszcz ksiądz Wojciech Szymański.
  • Rok 1862
    Dobra działoszyńskie kupił E. Wzdulski.
  • Lata 1863-64
    Dla Polaków okres walk o niepodległość – powstanie styczniowe. Działoszyn wielokrotnie był świadkiem przemarszów zarówno oddziałów powstańczych jak i wojsk rosyjskich. W mieście stacjonowały dwie roty piechoty i 50 kozaków pułkownika Suworowa. W obawie przed rozbiciem swego oddziału Littich wycofał się do lasu obok wsi Więcki, gdzie stoczyli walkę z oddziałem rosyjskim. 13 października oddziały powstańcze płk Słupeckiego i ppłk Matuszkiewicza przybyły do Działoszyna na krótki wypoczynek przed planowanym na 15 października atakiem na Krzepice. Przeciw nim skierowali Rosjanie z Wielunia 2 roty piechoty i 40 kozaków pod dowództwem kapitana sztabowego Wendorfa. Zmuszone do wycofania się oddziały powstańcze zostały rozbite w kolejnych starciach pod Rudnikami, Kowalami i Skomlinem. Mieszkańcy Działoszyna udzielali schronienia i pomocy walczącym powstańcom. Zapewne sami także uczestniczyli w walkach zbrojnych. Po zakończeniu walk stacjonował w Działoszynie rosyjski pułk piechoty. Prawdopodobnie do śmierci (28 sierpnia 1867) rosyjskiego pułkownika Fiodora Stiepanowicza Sozanowicza przyczynił się miejscowy aptekarz p. Wilczyński.
  • 19 Luty 1864
    Dekret uwłaszczeniowy nadał chłopom prawo na posiadanie ziemi na własność w chwili uwłaszczenia. Część dóbr przechodzi na własność mieszczan, pozostałość kupują J. Blankstein i M. Banasz. Największe gospodarstwa posiadali chłopi z Kapituły (średnio po 63 morgi), Tasarzy (po 49 mórg), Bobrownik (po 46 mórg). Większość tych gospodarstw nawet do 3 ogólnej powierzchni stanowiły nieużytki.
  • Rok 1866
    Pod dokumentem z tego roku pod podpisem burmistrza K. Daleszyńskiego podpisy złożyli m.in.: Malatyński, Siciński, Szczerkowski, Naczyński, Łakomski, Kempiński, Leszczyński, Siemiec, Ryster, Gniecioszek, Witecki, Szwedowski, Lewandowski, Gawor.
  • Rok 1868
    Do Kancelarii Urzędu Wójta Gminy Działoszyn wzywano wszystkich posiadających ziemię czy to pańską „czy duchowną” w celu zeznania ile uprawiali ziemi i w czyich domach mieszkali.
  • Rok 1870
    Po powstaniu styczniowym car Aleksander II przeprowadził liczne zmiany na ziemiach polskich. Jedna z nich była reforma miejskie. Liczba miast zmniejszyła się z 452 do 114. Działoszyn tak traci prawa miejskie i staje się osadą. W Działoszynie mieści się urząd wójta gminy, stacja pocztowa i IV okręg sądu gminnego, któremu podległe są gminy: Działoszyn, Mierzyce, Kiełczygłów i Siemkowice.

    • Bobrowniki (oraz Troniny, Jarzębie, Tasarze, Sęsów, Gligi, Węże Szczepany, Czieśle, Młynki, Jarkowizna) – 98 budynków; 674 mieszkańców
    • Działoszyn – 386 budynków; 4500 mieszkańców
    • Draby – 16 budynków; 142 mieszkańców
    • Kabały – 15 budynków
    • Lisowice wieś i kol. – 21 i 20 budynków; 605 mieszkańców
    • Dziadaki – 31 budynków; 175 mieszkańców
    • Niwiska Dolne i Górne – 24 budynki; 310 mieszkańców
    • Niwiska folwark – 3 budynki; 7 mieszkańców
    • Raciszyn – 65 budynków; 372 mieszkańców
    • Sadowiec – 2 budynki; 24 mieszkańców
    • Szczyty wieś – 42 budynki; 268 mieszkańców
    • Kiedosy – 16 budynków
    • Kapituła – 11 budynków; 65 mieszkańców
  • 29 Lipiec 1872
    Kolejny wielki pożar zniszczył 186 domów w rejonie środka miasta od bożnicy, rynek, lewa strona Ożegowskiej, pod górami dwie ulice ku fabryce, którą wraz z kościołem ochroniono.
  • Rok 1873
    Spłonęła Fabryka Cygar Kronenberga.
  • 30 Czerwiec 1878
    Spaleniu uległa południowa część Działoszyna i wszystkie stodoły za Kurchofem.
  • Rok 1880
    W gminie Działoszyn mieszka 7250 osób w 36 miejscowościach o łącznej liczbie 810 domów na powierzchni 490 włók (1 włókna = 30 mórg). Była tu stacja pocztowa piotrkowskiej dyrekcji pocztowej, szkółka elementarna kaliskiej dyrekcji naukowej. Aptekę prowadził Konstanty Klemczyński.
  • Rok 1881
    W Działoszynie mieszka 4500 osób. 18/20 kwietnia z udziałem 181 mieszkańców postanowiono założyć ochotniczą straż ogniową. Z kasy gminnej zakupiono 20 wiader, 20 łomów, 10 drabin, 1 trąbkę sygnalizacyjną.
  • Rok 1883
    Decyzja generała gubernatora warszawskiego J.H.Hurko zakazała działalności ochotniczym strażom ogniowym w osadach.
  • Rok 1884
    W kolejnym pożarze spłonęło 7 domów.
  • 9 Maj 1888 (godz. 10:00)
    Kolejny wielki pożar rozprzestrzenił się od jednego z domu przy ulicy Trębackiej i przy silnym wietrze rozszerzał się z taką gwałtownością, że w ciągu kilku godzin ze 142 budynków pozostały tylko ruiny i zgliszcza. Wraz z domami zgorzały nieruchomości. Jeszcze tego samego roku kolejny pożar zniszczył 7 domów z zabudowaniami gospodarczymi.
  • Rok 1893
    Chcąc zapobiec szybkiemu rozprzestrzenianiu się ognia, decyzją władz gubernialnych z 1893 roku domy znajdujące się przy Rynku, Placu Kościelnym (obecnie Plac Kościuszki), ulicy Trębackiej (obecnie Piłsudskiego), Kościelnej, Fabrycznej (obecnie Narutowicza), Częstochowskiej i Ożegowskiej powinny być pokryte niepalnym materiałem. Nakazem nie objęto ulic: Podgórnej, Nadrzecznej (obecnie Podłęczna), Tylnej (obecnie Żurawia) i Zamkowej.
  • 17 Sierpień 1898
    W pożarze spłonęło 31 domów i 28 budynków gospodarczych.
  • 9/10 Wrzesień 1898
    W pożarze spłonęły stodoły przy trakcie wieluńskim, 160 gospodarzy straciło swe zbiory.
  • Rok 1902
    Kolejny wielki pożar. 13 sierpnia gubernator Daragan wyraził zgodę na założenie Działoszyńskiego Towarzystwa Pożarniczego. 21 września podjęto uchwałę o utworzeniu straży ogniowej i wybrano zarząd. Z inicjatywy młynarza Stanisława Pytlewskiego powstała w Działoszynie spółka kaszarzy pod nazwą „Ochrona”. Jej głównym zadaniem było sprowadzanie gryki z Ukrainy.
  • Rok 1904
    Ksiądz Izydor Kowalski wraz ze Stanisławem Pytlewskim, Janem Rystrem, Franciszkiem Mieszczakowskim i innymi powołali do życia Towarzystwo Oszczędnościowo-Kredytowe.
  • Rok 1905
    Rozwiązanie spółki kaszarzy pod nazwą „Ochrona”.
  • Rok 1909
    Proboszcz ksiądz Izydor Kowalski założył Kółko Rolnicze, Spółdzielnię Spożywców i Spółdzielnię Mleczarską.
  • Rok 1909
    Działoszyn osiąga największą jak dotąd liczbę ludności – 7157, w tym 3567 mężczyzn i 3590 kobiet. Rosyjska szkoła znajdowała się w wynajętym domu przy ulicy Bankowej, w którym była klasa i mieszkanie nauczyciela. W szkole uczyło dwóch nauczycieli. Każdy z nich uczył swoje trzy klasy.
  • Rok 1910
    Kolejny wielki pożar. Żyd Guterman zbudował pierwszy w okolicy piec do wypalania wapna a technika wypalania pozostała taka sama przez następne dziesięciolecia. Wypał wapna odbywał się w bardzo prymitywny sposób. Żydzi wynajmowali chłopów, a ci w różnych wnękach skalnych wkładali wapniak, przekładali go szczapami drewna i w ten sposób wypalali wapno.
  • Rok 1911
    Kolejny wielki pożar.
  • Rok 1913-14
    Szkołę przeniesiono do dwóch budynków. Jeden znajdował się przy ulicy Warszawskiej (obecnie kino na ulicy Narutowicza), a drugim był lokal po fabryce tytoniowej (przy dzisiejszym placu Kościuszki w okresie międzywojennym siedziba Urzędu Gminy).
  • Rok 1914
    Koniec panowania rosyjskiego. W pierwszych dniach wojny wycofują się z zachodu na wschód rodziny rosyjskich urzędników opuszczając niebezpieczne pogranicze. Wkrótce pułk. Dragonów rosyjskich zakwaterował się w Pajęcznie, skąd patrolował okolice. Rosjanie obsadzili i zabezpieczyli mosty na Warcie w Krzeczowie, Kamionie, Osjakowie i Działoszynie. Niemcy próbowali uchwycić te mosty. W dniu 12 września atakowali Kamion, a w dniu 19 września Działoszyn. Przez następnych kilka tygodni linia frontu kilka razy przesuwała się ze wschodu na zachód i na odwrót. W okolicy pojawiały się niewielkie oddziały rosyjskie, to znów niemieckie i austriackie. W połowie listopada teren gminy Działoszyn znalazł się pod okupacją państw centralnych.
  • Rok 1915
    Początek okupacji austriackiej podczas I wojny światowej. Granica między strefami niemiecką i austriacką biegła wzdłuż Warty. Miejscowości na lewym brzegu znalazły się pod okupacją niemiecką, na prawym – austriackim. Austriacy zbudowali kilkukilometrowy odcinek drogi bitej z Działoszyna do Dylowa, gdzie zaczynała się zbudowana wcześniej droga do Radomska.
  • Rok 1918
    Odzyskanie niepodległości, Działoszyn w odrodzonym państwie polskim. Na mocy rozporządzenia ministra do spraw wewnętrznych z 14 listopada 1918 roku powiat wieluński wrócił do granic administracyjnych sprzed I wojny światowej, a w dniu 1 grudnia także i Gmina Działoszyn.
  • Rok 1920
    W Działoszynie przy ul. Warszawskiej kupiono dom z przeznaczeniem na szkołę.
  • 30 Wrzesień 1921
    Po raz pierwszy w niepodległej Polsce sporządzono spis ludności. Działoszyn liczy 3985 osób.

  • Rok 1927
    W gminie mieszka 10439 mieszkańców i jest 1437 domów. Skład rady gminy Działoszyn był następujący: Tomasz Kiepurski – Działoszyn, wójt, radni: Wojciech Błasiak – Szczyty, Andrzej Węzik – Wydrzynów, Piotr Bociąga – Niwiska, Jan Siciński, Wacław Malatyński, Józef Drabowicz, Roman Kiełbasiński – Działoszyn, Wawrzyniec Drabik – Lisowice, Stanisław Bąk – Raciszyn, Antoni Zjawiony – Zalesiaki, Józef Ezo – Sadowiec, Jakub Derek – Trębaczew.
  • Rok 1928
    Na odcinku drogi powiatowej nr 2 na odcinku między Działoszynem a Krzeczowem położono twardą nawierzchnię.
  • Lata 1928-29
    Zbudowany został nowy most na Warcie w Działoszynie.
  • Rok 1930
    Przez teren Gminy Działoszyn przejechał pierwszy pociąg.
  • Rok 1931
    W Gminie Działoszyn spisano 11036 osób i 1451 budynków. Sam Działoszyn miał 4498 mieszkańców i liczył 533 budynki mieszkalne. Poszczególne ulice liczyły: Plac Kościuszki 7 domów, Zamkowa 7, Działoszyn majątek 1, Bankowa 21, Bugaj 25, Cmentarna 8, Wieluńska 25, Kościelna 27, Warszawska 23, Żurawia 23, Podłęczna 44, Przemysłowa 7, osada młyńska 1, Częstochowska 81, Krótka 4, Targowa 7, Trębacka 23, Rynek 44, Ożegowska 27, Prosta 14, Podgórna 28, Niecała, Rozbart, Wójtowstwo łącznie 29, Wronia 26, Polna 31. Ulice w większości niebrukowane. Bruk posiadały jedynie: ul. Warszawska (dawna Fabryczna, później Pierackiego, obecnie Narutowicza, wybudowana przed I wojną światową, w okresie międzywojennym uchodziła za jedną z najładniejszych), Kościelna, Częstochowska, Bankowa.
  • 17 Sierpień 1934
    Rozpoczęto budowę gmachu dla szkoły powszechnej (obecnie Szkoła Podstawowa nr 1). 27 września uroczyście poświęcono fundamenty. Wmurowano akt elekcyjny następującej treści:

„Działo się to Roku Pańskiego 1934 w miesiącu sierpniu za Prezydenta Najjaśniejszej Rzeczypospolitej Polskiej, prof. Ignacego Mościckiego, za Pierwszego Marszałka Odrodzonej polski Józefa Piłsudskiego, za Ministra Oświecenia Wacława Jędrzejewicza, zaz Ministra Sprawe Wewnętrznych Mariana Zyndrama Kościałkowskiego, za Wojewody Łódzkiego Havrke-Nowaka, za Kuratora Okręgu Szkolnego Warszawskiego Ignacego Pytlakowskiego, za Wizytatora Okręgu Szkolnego Stanisława Drzewieckiego, za Starosty Powiatowego mgr Tadeusza Niżankowskiego, za Inspektora Szkolnego Obwodowego Zenona Sklepińskiego, za Wicestarosty Powiatowego Władysława Krzyżanowskiego, za Podinspektora Szkolnego dr Adama Białeckiego, za Prezesa Rady Szkolnej Powiatowej dr Ludwika Niecia, za Inspektora Samorządu powiatowego Jana Radoymskiego, za Prezesa Dozoru Szkolnego Gmin Działoszyn, za Proboszcza Parafii Działoszyn Ignacego Chartlińskiego, za Wójta Gmin Działoszyn Wacława Malatayńskiego, za Kierownika Szkoły Krupy Zygmunta, za Sekretarza Gmin Działoszyn Mikołaja Mielnika, za członków Komitetu Budowy Szkoły: prezesa Krupy Zygmunta, za Arnolda Monbita, inż. Jana Hartla, Mikołaja Mielnika, Wacława Malatńskiego, Józefa Drabowicza, Adama Nąckiewicza, Romana Kiełbasińskiego, Mieczysława Bekiera, Wawrzyńca Drabika. Aktu poświęcenia fundamentów szkoły dokonał w obecności władz powiatowych i szkolnych z p. starostą w obecności nauczycielstwa miejscowego i gm. Działoszyn, w obecności władz gminy i osady Działoszyn, licznych organizacji miejscowych i społecznych i społeczeństwa oraz komitetu Budowy Szkoły miejscowy ksiądz kanonik proboszcz parafii Działoszyn, ksiądz Ignacy Chartliński. Plan budowy generalnie opracował i kierował budową inż. powiatowy Jerzy Bomcki. Akt niniejszy przekazuje się potomnym, jako świadectwo dokonania w trudnych warunkach budowy„.

  • 8 Grudzień 1934
    Zakupiony z ofiar rodziców i ofiarodawców sztandar szkoły poświęcił prefekt, ks. Stanisław Paroszewski.
  • 31 Październik 1935
    Szkoła zajmuje parter nowego budynku.
  • 29 Grudzień 1936
    Gmina Kupiła od spadkobiercy Szylitów 4 morgi ziemi leżącej przy budynku od strony południowej z przeznaczeniem na boisko i działkę szkolną.
  • Lata 1934-35
    Powstaje pierwszy wapiennik produkujący na skalę przemysłową – „Wapnodział” w Trębaczewie. Był to piec rudersdorfski, stojący, częściowo zmechanizowany. Jego właścicielami byli: Józef Tyras z Trębaczewa oraz hrabina Krystyna Potocka z Parzymiech.
  • 31 Grudzień 1938
    Gmina liczyła 11633 mieszkańców z czego Polaków było 9787, Żydów 1846. Działoszyn liczył 554 domy, z czego do Polaków należało 375, do Żydów 178. Zbudowano most w Lisowicach oraz drogę powiatową nr 2 do Smolarzy i drogę powiatową nr 6 do Dębów Wolskich.
  • Maj 1939
    Utworzono kompanię Działoszyn wchodzącą w skład Batalionu Wieluń II Sieradzkiej Brygady Obrony Narodowej.
  • 1 Wrzesień 1939
    Trzykrotne bombardowanie Działoszyna w godzinach 7.29, 9.15 i 11.00 przez 77 pułk bombowców.
  • 2 Wrzesień 1939
    Całodzienna walka 30 Poleskiej DP i 84 p.p. z nadciągającymi zza Warty wojskami niemieckimi. Działoszyn jest ostrzeliwany ogniem artylerii.
  • 3 Wrzesień 1939
    Zajęcie Działoszyna przez Niemców i prawie całkowite spalenie przez wkraczających niemieckich żołnierzy. Ocalały pojedyncze budynki: kościół, ośrodek zdrowia, remiza strażacka (dawna waga miejska), bank Spółdzielni Spożywców, młyn oraz nieliczne domy mieszkalne. Działoszynowi nadano nową nazwę Dilltal. Rano Niemcy wywlekli z kościoła proboszcza kanonika Ignacego Chartlińskiego i zastrzelili na placu przykościelnym. Na polu przy kapliczce w Raciszenie zastrzelili Franciszka Szczepaniaka.
  • 8 Wrzesień 1939
    Pierwsza łapanka mężczyzn.
  • 8 Październik 1939
    Gmina Działoszyn zostaje bezpośrednio włączona do Rzeszy w utworzonym okręgu administracyjnym o nazwie Warthegan (Kraj Warty). Na jego czele stanął Artur Greiser. Podlegała urzędowi w Wieluniu (Landrantsamt Welungen).
  • Grudzień 1939
    Spis ludności wykazał, że na terenie Gminy mieszkało 9875 osób z czego 3023 mężczyzn, kobiet 3126 kobiet i dzieci do lat dwudziestu 3726. Ze spisem wydawano ludziom tymczasowe dowody tożsamości – Kenkarten (zwane „placówkami” od odcisku palca).
  • 10 Wrzesień 1941
    Artur Greiser wydaje dekret podwyższający granicę wieku potrzebną do zawarcia małżeństwa dla osób narodowości polskiej. Wynosiła ona dla mężczyzn 28, a dla kobiet 25 lat.
  • Rok 1945
    Wyzwolenie spod okupacji niemieckiej. Na cmentarzu wzniesiono pomnik pamięci poległych we wrześniu 1939 roku. Pierwszym po wojnie wójtem został Romuald Kiepurski.
  • Rok 1947
    Powstaje Gminna Spółdzielnia SCH.
  • Rok 1954
    Reforma administracji – z terenu gminy Działoszyn utworzono gromady Działoszyn, Raciszyn, Szczyty, Trębaczew.
  • Rok 1956
    Działoszyn zostaje włączony do nowo utworzonego pow. pajęczańskiego.
  • Rok 1958
    Oddano do użytku kino Warta.
  • Rok 1959
    Oddano do użytku nową siedzibę Prezydium GRN przy ul. Częstochowskiej. Podjęto decyzję o budowie cementowni.
  • Rok 1960
    Zakończono elektryfikację całego Działoszyna. Rozpoczęto budowę cementowni Warta I. Zrekonstruowano korpus główny pałacu Męcińskich.
  • Rok 1962
    Utworzono Technikum Mechaniczne dla młodzieży oraz Technikum Ekonomiczne dla pracujących.
  • Rok 1964
    Rozruch Warty I. Oddano do użytku budynek Szkoły Podstawowej nr 2.
  • Rok 1966
    Oddano do użytku Ośrodek Kulturalno-Oświatowy.
  • Rok 1971
    Rozpoczęto budowę cementowni Warta II.
  • Rok 1972
    Podjęto decyzję o utworzeniu Państwowego Zakładu Wychowawczego (obecnie Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy).
  • Rok 1973
    Utworzono gminę Działoszyn. Utworzono gminną Szkołę Zbiorczą.
  • Rok 1974
    Rozruch Warty II. Połączenie Warty I i Warty II w Łódzki Kombinat Cementowo-Wapienniczy w Działoszynie.
  • Rok 1975
    Działoszyn włączono do nowo utworzonego województwa sieradzkiego.
  • Rok 1976
    Uruchomiono Pogotowie Ratunkowe oraz Ośrodek Zdrowia w Trębaczewie. Oddano do użytku budynki Ochotniczych Straży Pożarnych w Działoszynie i Szczytach. Otwarto Dom Handlowy. Rozpoczęto budowę wodociągu na Stacji Kolejowej i Sadowcu Wrzosy. Zakończono budowę budynku Urzędu Gminy.
  • Rok 1977
    Wykonano nawierzchnię asfaltową do Niżankowic o długości 2,5 km oraz na odcinku Raciszyn-Zalesiaki – I etap.
  • 1 Sierpień 1978
    Oddano do użytku nowe pomieszczenie USC składające się z sali reprezentacyjnej, bankietowej oraz poczekalni. Oddano do użytku strażnicę OSP. Asfaltowano ul. Narutowicza.
  • Rok 1979
    Bank Spółdzielczy obchodził 75-lecie. Rozpoczęto budowę wodociągu we wsi Posmykowizna, budowę kolektora sanitarnego na ul. Częstochowskiej, budowę kolektora odwadniającego w miejscowości Trębaczew, budowę zespołu parkingów przy ul. Piłsudskiego oraz budowę wodociągu na Osiedlu 40-lecia.
  • Rok 1980
    Rozpoczęto budowę garaży dla potrzeb Ośrodka Zdrowia, budowę kanalizacji na Osiedlu 40-lecia, budowę wodociągu na ulicy Prostej, Polnej, Niecałej i Podgórnej. Rozbudowano wodociągi w miejscowościach Niżankowice i Posmykowizna. Asfaltowano drogę na odcinku Raciszyn-Zalesiaki – II etap.
  • Rok 1981
    Rozpoczęto budowę sieci energetycznej na Osiedlu 40-lecia.
  • Rok 1982
    Ochotnicza Straż Pożarna z Działoszyna obchodziła 100 rocznicę utworzenia. Rozpoczęto budowę mostu na rzece Warta w Lisowicach. Uruchomiono stacje diagnostyczną pojazdów. Rozpoczęto budowę sieci wodociągowej (Plac Wolności, ul. Żurawia, ul. Cmentarna, ul. H. Sawickiej, ul. Targowa, ul. Krótka, ul. Narutowicza, ul. Podłęczna). Oddano do użytku budynek rakarni. Zakończono budowę wodociągu w Szczytach.
  • Rok 1984
    Odsłonięto pomnik Ofiarom Zbrodni Hitlerowskich na Ziemi Działoszyńskiej w latach 1939-1945. Wybudowano most na rzece Warta w Bobrownikach. Oddano do użytku remizę OSP w Zalesiakach.
  • Rok 1985
    Asfaltowano ulicę Cmentarną i Szkolną w Trębaczewie. Rozpoczęto organizację nowych ogrodów pracowniczych w Działoszynie.
  • Rok 1986
    Asfaltowano drogę na odcinku Trębaczew-Sadowce. Oddano do użytku stację CPN w Działoszynie. Wybudowano budynek Poczty. Uruchomiono realizację Osiedla Domków jednorodzinnych w Działoszynie – II etap. Wodociągowano Osiedle Południe w Działoszynie.
  • Rok 1987
    Asfaltowano drogę w miejscowości Sadowiec Wrzosy. Oddano do użytku Urząd Stanu Cywilnego w Działoszynie. Wybudowano wodociąg w Lisowicach. Rozpoczęto budowę wodociągu Raciszyn-Zalesiaki.
  • Rok 1988
    Zmodernizowano strażnice OSP w Trębaczewie i Raciszynie. Rozpoczęto budowę Ośrodka Rekreacyjno-Sportowego w Działoszynie.
  • Rok 1989
    Oddano do użytku wodociąg w Zalesiakach Pieńkach. Zakończono zadania z zakresu infrastruktury technicznej na Osiedlu „Na Stoku”.
  • Rok 1990
    Utworzono Filię Wieluńskiego Inspektoratu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Działoszynie obejmującą gminy: Działoszyn, Siemkowice i Kiełczygłów. Oddano do użytku Gminne Wysypisko Śmieci. Zmodernizowano sieć energetyczną w Działoszynie. Zrealizowano budowę bloków nr: 25, 26, 27.
  • Rok 1991
    Uruchomiono kino „Warta” i Gminną Bibliotekę Publiczną w Działoszynie oraz jej filie w Trębaczewie, Raciszynie i Szczytach. Oddano do użytku budynek Banku Spółdzielczego w Działoszynie oraz Dom Ludowo-Strażacki w Kiedosach. Rozpoczęto budowę linii energetycznej na Stacji Kolejowej. Zmodernizowano sieć energetyczną w Kolonii Lisowice.
  • 1 Lipiec 1991
    Od tego momentu wszystkie zameldowania, wymeldowania, zmiany w ewidencjach i dowodach osobistych rejestrowane są w komputerowej bazie danych.
  • Rok 1992
    Oddano do użytku Gminny Ośrodek Zdrowia w Działoszynie. Wybudowano wodociąg do wsi Sadowiec Pieńki. Zakończono II etap kanalizacji Osiedla 40-lecia. Zakończono budowę wodociągu Bobrowniki. Rozpoczęto budowę kolektora sanitarnego na ul. Podłęcznej, ul. Żurawiej i ul. Bankowej. Zmodernizowano linie energetyczne w Trębaczewie.
  • Rok 1993
    Oddano do użytku budynek Zespołu Szkół w Działoszynie. Wybudowano wodociąg do wsi Sęsów. Zakończono telefonizację Gminy. W działoszyńskim USC udzielono 78 ślubów i zarejestrowano 82 zgonów. W gminie urodziło się 219 dzieci.
  • 1 Styczeń 1994
    Działoszyn ponownie został miastem.